با شرایط فعلی، نجات یوزپلنگ آسیایی از انقراض غیرممکن است

جمعی از حفاظت‌گران یوز آسیایی، به اتهامات مالی واردشده از سوی فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست کشور نسبت به فعالان حوزه حفاظت یوز اعتراض کرده و خواستار رفع این تهمت‌ها شدند. آنها تأکید کردند که تعاملات ن

جمعی از حفاظت‌گران یوز آسیایی، به اتهامات مالی واردشده از سوی فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست کشور نسبت به فعالان حوزه حفاظت یوز اعتراض کرده و خواستار رفع این تهمت‌ها شدند. آنها تأکید کردند که تعاملات نامناسب و دور از انتظار برخی دفاتر سازمان محیط زیست، ادامه فعالیت‌های داوطلبانه برای حفظ یوزپلنگ آسیایی را غیرممکن کرده است.

زینب رحیمی: جمعی از حفاظت‌گران یوز آسیایی، به اتهامات مالی واردشده از سوی فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست کشور نسبت به فعالان حوزه حفاظت یوز اعتراض کرده و خواستار رفع این تهمت‌ها شدند. آنها تأکید کردند که تعاملات نامناسب و دور از انتظار برخی دفاتر سازمان محیط زیست، ادامه فعالیت‌های داوطلبانه برای حفظ یوزپلنگ آسیایی را غیرممکن کرده است. تعدادی از کارشناسان و فعالان محیط زیست با انتقاد از عملکرد سازمان محیط زیست در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، اشاره کردند که سازمان محیط زیست دچار رقیب‌انگاری با متخصصان غیردولتی است. در نتیجه در شرایط فعلی امکان نجات یوزپلنگ آسیایی از انقراض غیرممکن است. «پویش گذرگاه امن یوز» خواست که سازمان محیط زیست بودجه 20 میلیارد تومانی مربوط به ایمن‌‌سازی جاده توران را از وزارت راه پیگیری و مطالبه کند. این پویش محیط‌زیستی همچنین نسبت به فنس‌کشی غیراستاندارد در جاده توران ابراز نگرانی کرده و تأکید کرد که فنس‌کشی غیرکارشناسانه نه‌تنها مفید نیست بلکه می‌تواند باعث آسیب بیشتر به توران و یوزها شود.

مرگ 6 یوزپلنگ تنها طی یک سال در تصادفات جاده‌ای

پویش گذرگاه امن یوز در نامه‌ای به علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که یک نسخه از آن در اختیار روزنامه «شرق» هم قرار گرفته، نوشتند که «در پی تلف‌شدن شش یوزپلنگ آسیایی تنها طی یک سال (از تابستان ۱۴۰1 تا تابستان 1402) در اثر تصادف جاده‌ای، تلاش‌های زیادی برای حل معضل جاده پرخطر شمال توران به جریان افتاد. از مجموعه این اقدامات می‌توان به حضور حداقل ۳۵۰ نفر-روز افراد داوطلب مردمی و حفاظت‌گران در مواقع پرخطر یا بروز تصادف در منطقه، جهت کاهش تصادفات، تصویب کاهش سرعت مجاز در این محور تا سطح ۹۰ کیلومتر بر ساعت برای یک سال، نصب تابلوهای جدید هشدار با کمک‌های مردمی و اداره راه شرق استان سمنان، تأمین روشنایی‌ بخشی از مسیر (که تنها یک و نیم کیلومتر از ۱۰ کیلومتر اجرائی شده و عدم وصول مطالبات پیمانکار، اجرای باقی آن را متوقف کرده است) و نصب دوربین‌های کاهش سرعت اشاره کرد. البته کنترل سرعت متوسط تا سقف ۹۰ کیلومتر بر ساعت که از مصوبات کمیسیون ایمنی راه‌های کشور بوده نیز هنوز اجرا نشده است».

سازمان محیط زیست چرا پیگیر 20 میلیارد تومان نیست؟

در بند دوم این نامه، پویش گذرگاه امن با اشاره به سهل‌انگاری سازمان محیط زیست در پیگیری بودجه تخصیص‌یافته برای فنس‌‎کشی و ایمن‌سازی جاده میامی- عباس‌‎آباد که به عنوان پرخطرترین جاده یوز شناخته می‌‌شود، بیان کردند که «در آخرین تحول در تابستان سال جاری، وزارت راه با کسر مبلغ ۲۰۰ میلیارد ریال از بودجه این وزارتخانه و اختصاص آن به سازمان حفاظت محیط‌ زیست برای فنس‌کشی بخش پرخطر این مسیر موافقت کرده است. متأسفانه به دلایلی که برای ما به دقت مشخص نیست این بودجه هنوز به سازمان حفاظت محیط‌ زیست اختصاص نیافته و به نظر می‌رسد نیازمند پیگیری جد‌ی‌تر است».

با کمک مالی مردم،  5 کیلومتر فنس برای توران خریده شده

در ادامه این نامه با اشاره به عملکرد پویش گذرگاه امن، آمده است: «هرچند مجموعه اقدامات و تلاش‌ها اندکی امیدواری بین حفاظت‌گران و علاقه‌مندان یوز پدید آورده، اما واقعیت این است که برای حفظ یوزپلنگ‌های آسیایی باقی‌مانده، به‌شدت ناکافی و کند به نظر می‌رسند. به همین دلایل، گروهی از سمن‌ها و متخصصان حفاظت از حیات وحش از دانشگاه‌های مختلف بر آن شدند تا با تشکیل پویش «گذرگاه امن یوز» از تابستان سال 1401، در راستای تحقق حفاظت مشارکتی به این روند کند، سرعت بخشیده و درعین‌حال، حمایت فنی و تخصصی برای اقدامات سازمان حفاظت محیط‌ زیست جهت اثر‌بخشی بهتر تلاش‌ها فراهم کنند. از مهم‌ترین اقدامات پویش، می‌توان به تشکیل تیم اقدام سریع جاده‌ای و تأمین تجهیزات انفرادی داوطلبان پایش‌های جاده‌ای و حضور همیشگی در منطقه در مواقع بروز حادثه با برنامه‌های پیشگیرانه اشاره کرد. در بعد فنی، متخصصان این پویش جامع‌‎ترین گزارش‌های فنی درخصوص استانداردهای جهانی برای کاهش تلفات جاده‌ای حیات وحش و همچنین دستورالعمل عملیاتی برای ایمن‌سازی جاده توران را تهیه و تدوین کرده‌اند.

در نهایت، با گردآوری کمک مالی از عموم علاقه‌مندان، موفق به خرید حدود پنج کیلومتر فنس مطابق با شرایط استاندارد شده که اخیرا به منطقه توران ارسال و تمامی اسناد مالی آن نیز منتشر شده است».

تهمت مالی فرمانده یگان محیط زیست به حفاظت‌گران یوز آسیایی

این حفاظت‌گران یوز در ادامه با اشاره به اینکه «تمامی این اقدامات را متخصصین این پویش براساس رسالت اجتماعی خود با هدف حفظ یوزپلنگ آسیایی انجام داده‌اند تا این فرصت برای سازمان محیط زیست فراهم شود که بودجه‌های محدود خود را به شکل مؤثرتری برای حفظ یوزپلنگ استفاده کند»، خطاب به سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست نوشتند که «تعاملات نامناسب و دور از انتظار برخی دفاتر سازمان حفاظت محیط زیست ادامه فعالیت‌های این پویش را غیرممکن ساخته است. از جمله مهم‌ترین اینها، می‌توان به تهمت‌ها و اتهامات مالی بدون سند و مدرک فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست کشور به فعالان این حوزه از جمله پویش «گذرگاه امن یوز» اشاره کرد. استفاده از پوستر پویش گذرگاه امن یوز در متن هشدار درمورد کلاه‌برداری که در تمامی مجاری اطلاع‌رسانی یگان حفاظت ‌محیط ‌زیست نیز منتشر شده، مستقیما پویش گذرگاه امن یوز را مخاطب قرار داده است. این رخداد در کنار کارشکنی‌های صورت‎‌گرفته خلاف تعاملات قبلی، عملا باعث توقف فعالیت این پویش مردمی و ادامه جمع‌آوری کمک مالی برای خرید مصالح شده و ادامه اجرای پنج هزار متر فنس‌کشی را غیرممکن کرده است».

اعضای حقیقی و حقوقی پویش گذرگاه امن یوز با بیان سه نکته نامه خود را این‌طور جمع‌‎بندی کردند که «برای حفظ یوزپلنگ، از شما به عنوان رئیس سازمان حفاظت‌ محیط ‌زیست انتظار می‌رود موارد زیر را که با مشارکت مستقیم پویش صورت گرفته، شخصا پیگیری و جهت رفع موانع و اجرائی‌شدن وعده‌ها اقدام کنید:

1- پیگیری بودجه ۲۰۰ میلیارد ریالی وعده داده‌شده از طرف وزارت راه که حاصل زحمات کارشناسان سازمان محیط زیست و حمایت‌های فنی این پویش بوده است. لازم به ذکر است که با پیگیری و حصول این بودجه که در سازمان برنامه و بودجه نیازمند پیگیری جدی‌تر است در کنار پنج هزار متر فنس خریداری‌شده توسط این پویش، می‌توان محدوده امن فعلی را تا چهار برابر افزایش داد.

2- اقدام عمومی و متناسب جهت رفع اتهامات واردشده به پویش گذرگاه امن که از سوی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مطرح شده است. لازم به ذکر است که این برخوردها خلاف دستور صریح شخص جناب‌عالی طی بخش‌نامه‌ تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۲ به شماره ۹۵۴ است که از تأسیس مجمع‌های خیرین محیط زیستی در سراسر کشور حمایت کرده است. اما یکی از قدیمی‌ترین و خوش‌نام‌ترین این مجمع‌ها با اتهامات مالی بدون سند از سوی مقامات سازمان روبه‌رو می‌شود. این رخداد صراحتا باعث سنگ‌اندازی در مسیر پویش و دلسردی خیرین و دلسوزان حفاظت محیط‌ زیست شده است.

3- گروه حاضر با تکیه بر مطالعات پیشین و بازدیدهای میدانی مکرر، راهکار اجرائی ایمن‌سازی، شامل نحوه فنس‌کشی و شرایط آن‌ را در اختیار سازمان حفاظت محیط‌ زیست قرار داده است. در همین راستا معتقدیم فنس‌کشی غیراستاندارد و برخلاف ضوابط فنی، نه‌تنها مفید نبوده بلکه می‌تواند باعث آسیب بیشتر شود؛ بنابراین مشارکت‌کنندگان در این پویش انتظار دارند همان‌طورکه گزارش‌های پویش، محور جلسات متعدد با دست‌اندرکاران دولتی و غیردولتی برای ارتقای امنیت جاده بوده است، در اجرای هرگونه عملیات فنس‌کشی نیز ملاحظات دقیق و کارشناسی‌‎شده و فنی مطابق استانداردهای بین‌المللی، همچنان مبنای عمل باشد».

بنا به گفته پویش گذرگاه امن، «به نظر می‌رسد برخلاف مصاحبه‌های رسمی سازمان محیط زیست مبنی بر لزوم مشارکت عمومی، در عمل رویه عمومی این سازمان رقیب‌انگاری متخصصان غیردولتی است. در نتیجه دست‌اندرکاران این پویش بر این عقیده هستند که با شرایط فعلی، امکان تأثیرگذاری حداکثری و نجات یوزپلنگ از انقراض عملا غیرممکن است. با این حال امیدواریم رفع این مشکلات بتواند باعث ایجاد انگیزه مجدد در مشارکت‌کنندگان این پویش و دیگر گروه‌های متخصص غیردولتی برای همراهی با اقدامات آن سازمان جهت حفظ یوزپلنگ آسیایی در ایران باشد».

به گزارش «شرق» اعتراض فعالان محیط زیست و کارشناسان غیردولتی به بعضی از برخوردهای نامناسب سازمان محیط زیست تازگی ندارد. در سال‌های گذشته بارها متخصصان مستقل نسبت به مواجهه منفی این سازمان در قبال فعالیت‌های داوطلبانه برای حفظ محیط زیست و حیات وحش ایران ابراز نارضایتی کرده‌اند. واضح است که چنین رفتارهای منفی‌ای که باعث ترویج ناامیدی و بی‌انگیزگی کارشناسان شده، محدود به حوزه یوزپلنگ نیست. چون در مهرماه همین امسال، تعدادی از پرنده‌شناسان با تأکید بر اینکه استانداردهای سازمان محیط زیست به‌روز و جهانی نیست، از برخوردهای این سازمان با کارشناسان خبره گلایه کردند. علیرضا هاشمی، پرنده‌‎شناس، تأکید کرد که «متأسفانه سازمان محیط زیست نه خودش کاری برای حفاظت می‌کند و نه اجازه می‌دهد انجمن‎‌های مردم‌نهاد، فکری برای حفاظت پرندگان بکنند. سازمان محیط زیست، سازمان‌های غیردولتی محیط‎‌زیستی را رقیب خودش می‎‌داند و در شرایطی که توان رقابت علمی با سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد را ندارد، با رفتارهای بیش از حد محافظه‎‌کارانه و با بهانه‎‌های مختلف، فعالان، کنشگران و کارشناسان را از میدان به در می‌کند».

گفتنی است؛ یوزپلنگ آسیایی گربه‌سان بزرگ‌‎جثه‌ای است که شدیدا در معرض خطر انقراض قرار دارد. برآورد می‌شود که تعداد این گونه ارزشمند در ایران زیر 30 فرد باشد و ایران تنها زیستگاه این گونه منحصربه‌فرد است. تصادفات جاده‌ای، نابودی زیستگاه‌های یوز، کاهش شدید طعمه، سگ‌‎های گله و چرای دام مهم‌ترین عوامل کاهش جمعیت یوزها در دهه‌های گذشته بوده است.

به عوامل گفته‌شده باید این موضوع را اضافه کرد که در سال‌های گذشته غلبه نگاه‌‎های امنیتی بر محیط زیست مستقیم و غیرمستقیم روی حفاظت از گونه‌ها از جمله یوز آسیایی اثر گذاشته است. همچنین شکست‌‌های مکرر در حفاظت از یوز آسیایی چه در طبیعت و چه در پروژه تکثیر در اسارت یوز، در کارایی اقدامات سازمان ابهام ایجاد کرده است و حتی از کمک‌گرفتن از متخصصان سازمان‌های مردم‌نهاد هم بهره نمی‌برد. در نتیجه عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست در حفاظت از گونه‌‌های جانوری و گیاهی ایران همواره زیر سؤال و محل نقد جدی است. دقت کنیم این به معنای نادیده‌گرفتن اقدامات و تلاش تعداد معدودی از کارشناسان دولتی نیست اما باید نتیجه را بررسی کرد.